ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι



Αφηγηματικές τεχνικές



Οι λειτουργίες του αφηγητή



0 αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα
ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος στα γεγονότα. Αν συμμετέχει στην ιστορία (είτε ως
βασικός ήρωας είτε ως απλός παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας), τον ονομάζουμε
«ομοδιηγητικό αφηγητή». Σ’ αυτή την περίπτωση ο αφηγητής αφηγείται σε πρώτο
ρηματικό πρόσωπο (πρωτοπρόσωπη αφήγηση).



Διακρίνονται δύο παραλλαγές του ομοδιηγητικού αφηγητή: ο αφηγητής-
παρατηρητής/θεατής, δηλαδή ο αφηγητής που είναι παρατηρητής/μάρτυρας των
συμβάντων της αφήγησης, και ο αφηγητής-πρωταγωνιστής, δηλαδή ο αφηγητής που
συμμετέχει στην αφήγηση ως βασικός ήρωας. Όταν μάλιστα αφηγείται σε πρώτο ρηματικό
την προσωπική του ιστορία, ονομάζεται ιδιαίτερα «αυτοδιηγητικός αφηγητής».



Αν ο αφηγητής δεν συμμετέχει καθόλου στην ιστορία που διηγείται ονομάζεται
«ετεροδιηγητικός αφηγητής». Στην περίπτωση αυτή ο συγγραφέας αναθέτει την αφήγηση
σε πρόσωπο ξένο προς την ιστορία, την οποία παρουσιάζει σε τρίτο πρόσωπο
(τριτοπρόσωπη αφήγηση). Ονομάζεται, ιδιαίτερα, «παντογνώστης αφηγητής» (ή
«αφηγητής-Θεός») αυτός που βρίσκεται παντού και πάντοτε και γνωρίζει τα πάντα, ακόμα
και τις πιο απόκρυφες σκέψεις των προσώπων της αφήγησης.



Η εστίαση



Με τον όρο «εστίαση» αναφερόμαστε στην απόσταση που παίρνει ο αφηγητής από τα
πρόσωπα της αφήγησης. Ο Ζενέτ προτείνει τους ακόλουθους τρεις τύπους εστίασης της
τριτοπρόσωπης αφήγησης:



• Αφήγηση χωρίς εστίαση (ή μηδενική εστίαση): ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα
πρόσωπα. Αντιστοιχεί στην αφήγηση με παντογνώστη αφηγητή.




• Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: η αφήγηση παρακολουθεί ένα από τα

πρόσωπα ή ο αφηγητής ξέρει τόσα, όσα και το πρόσωπο από τη σκοπιά του οποίου
αφηγείται.



• Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα. Στην
περίπτωση αυτή ο ήρωας δρα, χωρίς ο αναγνώστης να μπορεί να μάθει τις σκέψεις του
(π.χ. αστυνομικά μυθιστορήματα).



0 χρόνος της αφήγησης



Τρεις χρονικές τοποθετήσεις της αφήγησης χρονικά, σε σχέση με την ιστορία, είναι πιθανές:
το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Με βάση αυτά τα χρονικά επίπεδα, η αφήγηση
μπορεί να είναι τεσσάρων ειδών:



• Η μεταγενέστερη αφήγηση. Είναι η πιο συχνή. Διηγούμαστε την ιστορία αφού έχει εξ
ολοκλήρου συντελεστεί.



• Η προγενέστερη αφήγηση, που προηγείται της έναρξης της ιστορίας.



• Η ταυτόχρονη αφήγηση, της οποίας η εκφώνηση είναι σύγχρονη της ιστορίας.



• Η παρέμβλητη αφήγηση, όπου ο αφηγητής διηγείται μαζί με τα γεγονότα που
συντελέστηκαν και τις σκέψεις που του έρχονται κατά τη στιγμή της γραφής.



H χρονική σειρά των γεγονότων



Συχνά ο αφηγητής παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία για να γυρίσει προσωρινά στο
παρελθόν ή αφηγείται ένα γεγονός που πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Τις
παραβιάσεις αυτές τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:




Αναδρομικές αφηγήσεις I αναδρομές ή αναλήψεις και Πρόδρομες αφηγήσεις ή
προλήψεις.



Αναδρομή είναι η τεχνική κατά την οποία διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των
συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος, ενώ στην πρόληψη ο
αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για γεγονότα που θα γίνουν αργότερα.



Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά:



• In medias res: η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων», δηλαδή στη
μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της αφήγησης σύμφωνα με την οποία το νήμα
της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή, αλλά ο αφηγητής αρχίζει την ιστορία από το
κρισιμότερο σημείο της πλοκής και, έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται
όσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του
αναγνώστη και η αφήγηση δεν γίνεται κουραστική.



• Εγκιβωτισμός: σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση που αποτελεί
την αρχική ιστορία και υπάρχουν και μικρότερες, δευτερεύουσες αφηγήσεις μέσα στην
κύρια αφήγηση που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην
αφήγηση»

ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.



• Παρέκβαση/παρέμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής
ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δεν σχετίζεται άμεσα με την
υπόθεση του έργου.



• Προϊδεασμός/προσήμανση: είναι η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη από τον
αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.



• Προοικονομία: είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και
δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι για τον
αναγνώστη φυσική και λογική.






Η χρονική διάρκεια



0 χρόνος της αφήγησης έχει τις ακόλουθες σχέσεις με τον χρόνο της ιστορίας, με κριτήριο
τη διάρκεια των γεγονότων:



O χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο
αφηγητής συμπυκνώνει τον χρόνο (συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε
μερικές σειρές) γεγονότα που

έχουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός της αφήγησης επιταχύνεται.



• Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν
ο αφηγητής επιμηκύνει τον χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά
γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα.

Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.



• Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με τον χρόνο της ιστορίας, συνήθως σε διαλογικές
σκηνές.



Για να συντομεύσει τον χρόνο της αφήγησης, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τις ακόλουθες
τεχνικές:



• Επιτάχυνση: παρουσιάζει σύντομα γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια.



• Παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν τα αναφέρει καθόλου, επειδή δεν σχετίζονται με την
ιστορία.



• Περίληψη: παρουσιάζει συνοπτικά τα ενδιάμεσα γεγονότα.

•Έλλειψη ή αφηγηματικό κενό: ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια
γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.



Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει τον χρόνο της αφήγησης είναι:




•Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια στην πραγματικότητα
παρουσιάζονται εκτεταμένα στην αφήγηση.



Η χρονική συχνότητα



Η αφηγηματική συχνότητα καθορίζεται από τη σχέση της εμφάνισης ενός γεγονότος στην
ιστορία και της έκθεσής του μέσα στην αφήγηση. Έτσι, μοναδική αφήγηση είναι η αφήγηση
αυτού που έγινε μία φορά, επαναληπτική είναι η επανάληψη X φορές αυτού που έγινε μια
φορά, θαμιστική είναι αφήγηση μία φορά αυτού που έγινε X φορές και πολυμοναδική είναι
η αφήγηση X φορές αυτού που έγινε X φορές.



Στοιχεία πλοκής –Δραματικά απρόοπτα



Κάποιο γεγονότα συμβαίνουν ξαφνικά, χωρίς να το περιμένει ο θεατής και αλλάζουν την
πορεία του μύθου.





Αφηγηματικοί τρόποι



Μέρος των αφηγηματικών τεχνικών ενός κειμένου είναι και οι αφηγηματικοί τρόποι που
απαντούν στο ερώτημα «πώς αφηγείται» κάποιος. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο όρος
αφηγηματικές τεχνικές είναι ευρύτερος και σ’ αυτόν υπάγονται και οι τρόποι με τους
οποίους αφηγείται κάποιος και οι οποίοι είναι οι εξής:



•Έκθεση ή αφήγηση: είναι η παρουσίαση γεγονότων και πράξεων, την οποία ο Πλάτων και
ο Αριστοτέλης διέκριναν σε «διήγηση» και «μίμηση». Στη διήγηση ο αφηγητής αφηγείται
μια ιστορία με τη δική του φωνή, ενώ στη μίμηση δανείζεται τη φωνή άλλων προσώπων.



• Διάλογος: είναι τα διαλογικά μέρη σε ευθύ λόγο και σε πρώτο πρόσωπο.




• Περιγραφή: η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, η αφήγηση
καταστάσεων.



• Σχόλιο: η παρεμβολή σχολίων, σκέψεων, γνωμών από τον αφηγητή, έξω από τη ροή της
αφήγησης, που στοιχειοθετεί, όπως και η περιγραφή, μια επιβράδυνσή της.



• Ελεύθερος πλάγιος λόγος: η πιστή απόδοση σκέψεων, διαθέσεων ή συναισθημάτων σε
γ’ πρόσωπο και σε παρωχημένο χρόνο. To τμήμα αυτό φαίνεται να ανήκει στην καθαρή
αφήγηση, στην ουσία όμως εύκολα μετατρέπεται σε ευθύ λόγο.



• Εσωτερικός μονόλογος: η απόδοση των σκέψεων ή συναισθημάτων σε α’ πρόσωπο και
σε χρόνο ενεστώτα.

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΥΜΟΡΦΙΑ ΖΗΣΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ σκηνή 2η Επιμέλεια Βασιλική Κονίδα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ευριπίδη Ελένη ΣΚΗΝΗ 2η

Κυρίαρχα θέματα δραματουργίας Ευριπίδη:

-Ηττημένοι των πολέμων.

-Αιχμάλωτες γυναίκες.

-Ξένοι.

-Αδικίες σε βάρος τους.

 Η Ελένη καταφεύγει στον τάφο του Πρωτέα, και τότε ένα νέο πρόσωπο εμφανίζεται μπροστά στους θεατές. Ένα πρόσωπο που ξέρει τι έγινε στην Τροία.

Η παρουσία του Τεύκρου:

1. προωθεί τη δράση

2.συμβάλει στην εξέλιξη της υπόθεσης (→του Μύθου)

 3. Ο ρυθμός επιταχύνεται και από τη στιχομυθία (γρήγορη εναλλαγή των λόγων)

μεταξύ τους, αφού τώρα το μονόλογο διαδέχεται ο διάλογος.

Επινοήσεις Ευριπίδη:

1.Άφιξη Τεύκρου Επινόηση του Ευριπίδη για να πληροφορηθεί η Ελ. τα γεγονότα της Τροίας, αυτοκτονία Λήδας.

2. Η αρπαγή του ειδώλου από τον Μενέλαο και η παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο δραματοποιούν την αντίθεση φαίνεσθαι –είναι.

3. Αχιλλέας ένας από τους μνηστήρες της Ελένης.

Δραματικός ρόλος της σκηνής του Τεύκρου:

1.     έκφραση μίσους Τευκρ. Προς Ελένη

2.    θεατρική οικονομία να ενημερωθεί η Ελ. για το τι έχει συμβεί στην Τροία + σπίτι της

3.    πληροφορείται το χαμο του Μενελάου εντείνεται η τραγικότητά της, χάνει την τελευταία ελπίδα για σωτηρία, έλεος+φόβος θεατών, εντείνεται η δραματική ατμόσφαιρα.

4.    Προβάλλεται η μαντική ικανότητα της Θεονόης και έτσι προοικονομείται ο σημαντικός ρόλος της.

5.     Συνδέεται με την ιστορική πραγματικότητα της εποχής: μετά την καταστροφή στη Σικελία υπενθυμίζει ο ποιητής στους Αθηναίους έναν πιστό σύμμαχο απόγονο του Τεύκρου τον Ευαγόρα, τους εμψυχώνει και αποδίδει τιμή στον Ευαγόρα.

-Τι πληροφορίες του αποσπά η Ελένη για όσα την αφορούν, τόσο επιδέξια, ώστε οΤεύκρος δεν αντιλαμβάνεται ποιο είναι το πρόσωπο που συνομιλεί και ας μοιάζει τόσο στην Ελένη; (στ. 102-103, 129-167)

→ Ο διάλογος ανάμεσα στους δύο ήρωες βασίζεται σε μεγάλο βαθμόστην αντίθεση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, ανάμεσα στη γνώση και την άγνοια της αλήθειας! Καθένας από τους συνομιλητές γνωρίζει κάτι που αγνοεί ο άλλος. Έτσι προκύπτει η περίφημη τραγική ειρωνεία (ένα από τα πρόσωπα του δράματος ή και όλοι οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια που γνωρίζουν οι θεατές, οπότε τα λόγια τους δεν έχουν το ίδιο νόημα για όλους που κάνει το θεατή να συμπάσχει και να αγωνιά για την ηρωίδα (έλεος και φόβος), β) επηρεάζει τις σκέψεις και τις επιλογές των ηρώων, γ) τονίζει ακόμη περισσότερο την τραγικότητα της Ελένης.

Αντίθεση φαίνεσθαι-είναι

1.στη δομή του έργου:δομεί ολόκληρη την τραγωδία πάνω σε μια φαινομενική κατάσταση διαστρεβλωμένη από την αρχή: ο τρωικός πόλεμος θα γινόταν όχι πια εξαιτίας της Ελένης αλλά εξαιτίας ενός ειδώλου της Ελένης, φανταστικού και παραπλανητικού.

2.επιμέρους σκηνές

Τονίζει την αντίθεση μεταξύ αυτού που φαίνεται και αυτού που είναι. Ψευδαίσθηση και πραγματικότητα, φύση και απλή σύμβαση, αυτά τα ζεύγη όρων αγαπητών στους σοφιστές επανέρχονται συνεχώς στο έργο. 

Τραγικότητα Ελένης: η μάνα της και τα αδέρφια της πέθαναν ντροπιασμένοι, όλη η Ελλάδα την μισεί άδικα αφού η ίδια ποτέ δεν πήγε στην Τροία.

ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ Α ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1η σκηνή Επιμέλεια: Βασιλική Κονίδα

ΕΛΕΝΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

1^η σκηνή στ.437-494: Αυτοπαρουσίαση Μενελάου & άφιξη στην Αίγυπτο.

Δραματική & σκηνοθετική ιδιομορφία θεωρείται ως δεύτερος πρόλογος.

Είσοδος:από δεξιά.

Στ.446:Ο Μενέλαος ιδιοποιείται την αρχηγία της Τρωικής εκστρατείας για να τονίσει τον χαρακτήρα του στρατηγικού άνδρα, του ένδοξου στρατιώτη και να καταστήσει πιο αισθητη την αλλαγή της κατάστασής του.

Στ. 447-448:τονίζεται η δημοκρατικότητα των Ελλήνων, σεβασμός στην ελεύθερη βούληση και την αξιοπρέπεια του ατόμου.

Στ.455-456:είναι αξιοσημείωτο πως και ο Τεύκρος ιδιοποιήθηκε την άλωση της Τροίας. Αυτό δημιουργεί μια ιδιότυπη ειρωνεία ότι όλοι οι ήρωες διεκδικούν ότι χάρη σε αυτούς η Τροία πορθήθηκε.

Στ. 465-466: σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική των προσώπων του δράματος δικαιολογεί την παρουσία του στην Αίγυπτο.

Στ.470: Τραγική ειρωνεία, κεντρίζει το ενδιαφέρον των θεατών, αντίθεση φαίνεσθαι-είναι.

Στ.472: σκηνοθετική οδηγία, τονίζεται η τραγικότητα του ήρωα που από πανίσχυρος βασιλιάς που ήταν ο πόλεμος μετέβαλε την κατάστασή του και τον έκανε να τριγυρνά σε ξένη χώρα με τα ρούχα ενός ζητιάνου, προκαλεί τον οίκτο των θεατών. Ο πόλεμος έχει τραγικές συνέπειες και για νικητές και για ηττημένους. Εντείνεται η εξωτερική δραματικότητα της σκηνής.    

Στ.482:αντίθεση φαίνεσθαι-είναι, τραγική ειωνεία.

Μενέλαος: κομπάζει ότι ο ίδιος πόρθησε την Τροία, ντρέπεται να ρωτήσει σε ποια χώρα βρίσκεται, υπηρηφάνεια και ντροπή γιατί φοράει κουρελιασμένα ρούχα, αναθεματίζει τη γενιά του, εύχεται να μην είχε γεννηθεί.

Στοιχεία τραγικότητας Μενελάου:

-Περπλανιέται εφτά χρόνια στα πέλαγα, χωρίς να μπορεί να φτάσει ποτέ στην πατρίδα του.

-Αυτός ο βασιλιάς της Σπάρτης, ηγέτης της Τρωικής εκστρατείας είναι ένας αξιοθρήνητος ναυαγός, αναγκασμένος να ζητιανέψει τρόφιμα.

-Νομίζει ότι μαζί του έχει φέρει την πραγματική Ελένη και μάλιστα την έκρυψε σε μια σπηλιά όπου έβαλε φρουρούς να τη φυλάνε.

Ομοιότητες κ Διαφορές Μενελάου –Τευκρου:

-Συμμετείχαν στην Πανελλήνια εκστρατεία της Τροίας καθένας ιδιοποιείται την άλωσή της για τον εαυτό του.

-Ο πόλεμος προκάλεσε αλλαγές στις ζωές και των δύο.

-Δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τον Με. τον εμποδίζουν οι άνεμοι και παραδένει εφτά χρόνια στα πέλαγα, ενώ τον Τευ. ο πατέρας του τον έδιωξε γιατί τον θεωρούσε υπεύθυνο για τον θάνατο του Αίανατα.

-Ο Τευ. φτάνει σκόπιμα στην Αίγυπτο για να συμβουλευτεί την Θεονόη ενώ ο Με. φτάνει τυχαία, ναυαγός ρακένδυτος βρίσκεται σε πιο αξιοθρήνητη θέση από τον Τευ.          

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ Επιμέλεια:Βασιλική Κονίδα

I. Να αναλύσετε τα ρηματικά επίθετα:

1. Τὴν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν

2. Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί

3. Ἐπὶ τοῦτο παρασκευαστέον ἐστὶ δύναμίν τινα καὶ τέχνην

4. Οὐκ ἀμελητέον ἡμῖν τῶν πόλεων.

5. Ἄρα σοί πρῶτον κτητέον ἐστίν ἀρετήν.

II. Να μετεφέρετε τις επόμενες φράσεις στον πλάγιο λόγο με ρήμα εξάρτησης εκείνο

που βρίσκεται στην παρένθεση.

1. Μένε οὖν παρ ̓ ἡμῖν. (Δερκυλίδας ἐκέλευσεν Μειδίαν)

2. Ὦ Περίκλεις, ἔχοις ἄν με διδάξαι τί ἐστι νόμος; (Ἀλκιβιάδης ἠρώτησε)

3. Νῦν δὲ ταῦρον θύσω, ἐὰν τὸν κλέπτην ἐκφύγω(Διογένης ἔφη)

4. Εἴπω ὅ, τι γιγνώσκω; (Κῦρος ἤρετο)

5. Οὐκ ἄν ἁμάρτοις ὑγιεινοῦ στρατοπέδου, ἐάνπερ μελήσῃ σοι.(Ὁ πατήρ εἶπεν)

6. Προΐωμεν εἰς τὸ πρόσθεν, ἕως ἂν Κύρῳ συμμείξωμεν.(Ἔδοξεν τοῖς Ἕλλησι)

III. Να μεταφέρετε τις επόμενες φράσεις στον ευθύ λόγο:

1. Κῦρος εἶπεν ὅτι χρήματα αὐτοῖς δώσοι.

2. Ἀλκιβιάδης ἐδίδασκε Λακεδαιμονίους τὴν Δεκέλειαν τεχίζειν.

3. Δερκυλίδας ἐκέλευε Μειδίαν μένειν παρ ̓ αὐτῷ.

4. Ἐβουλεύοντο εἰ παραδοῖεν τὰς ναῦς.

5. Κῦρος ἔλεγεν ὅτι, εἰ αὐτῶν τὰς γνώμας τρέψειεν, οἱ στρατιῶται εὐθυμότεροι ἔσοιντο.

6. Ἤν ἱππεὺς γένωμαι, νομίζω ἄνθρωπος πτηνὸς ἔσεσθαι.

7. Μειδίας εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοι.

IV. Οι δευτερεύουσες προτάσεις να τραπούν σε επιρρηματικές μετοχές:

1. Μένων ταῦτα πράττει, ἵνα μὴ τῆς πατρίδος στερηθῇ.

2. Ὅτε ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν.

3. Γνόντες οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι, κατέθεντο πάλιν τὰ ὅπλα.

4. Θαυμαστὸν ποιεῖς, ὅς ἡμῖν οὐδὲν δίδως.

5. Παῖδες δέ μοι οὔπω εἰσίν, οἵ με θεραπεύουσιν.

6. Εἰ μὲν οὐ πολλοὶ ἦσαν, καθ ̓ ἕκαστον ἂν περὶ αὐτῶν ἠκούετε.

7. Εἰ μὲν ὀμώμοκε Λεωκράτης, φανερῶς ἐπιώρκησε.

V. Να επισημάνετε την έλξη και να την αναλύσετε:

1. Λακεδαιμόνιοι ὑπέσχοντο ἐλευθερίαν ταῖς πόλεσιν αἷς Ἀθηναῖοι εἶχον.

2. Τοῖς ἄλλοις, οἷς ἔχομεν, οὐδὲν τῶν ζῴων διαφέρομεν.

3. Καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι.

4. Εἰς τοῦτο γὰρ ὤφθην σοι, προχειρίσθαί σε ἡπηρέτην καὶ μάρτυρα ὧν τε εἶδες ὧν τε

ὀφθήσομαί σοι.

VI. Να μετασχηματίσετε τις μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις:

1. Τοὺς ἐν Μαραθῶνι ἀποθανόντας οἱ Ἀθηναῖοι εἰς τύμβους ἔθεψαν.

2. Τὰ ῥᾴδια τοὺς ἀμελοῦντας φεύγει.

3. Θεοῦ θέλοντος, πειράσομαι τὰ ἐπιτήδεια ὑμῖν ὡς πλεῖστα πορίζειν.

4. Ὁ δὲ λέω καίπερ γραπτός ὢν τὸν υἱὸν ἀνῃρήκει.

5. Νενικηκότες, νῦν ἐσμεν μείζους ἢ πρίν.

6. Ἠγγέλθη Φίλιππος τὸ τεῖχος πολιορκῶν.

7. Ἐλθόντα ἐκεῖσε, οὐδεὶ με ἐδέξατο.

VII.Να αναγνωρίσετε τα είδη των υποθετικών λόγων και να τα τρέψεται στα

υπόλοιπα είδη:

1. Τί ἔσται ἡμῖν, ἐὰν τὰ ὅπλα παραδῶμεν βασιλεῖ;

2. Ἡ φύσις, ἂν ᾖ πονηρά, πολλάκις βούλεται φαῦλα.

VIII. Να αναπτυχθούν οι λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι και να προσδιορίσετε το

είδος τους:

1. Πᾶσι γὰρ εὖ φρονοῦσι συμμαχεῖ τύχη.

2. [Κῦρος] ὑπέσχετο ἀνδρὶ ἑκάστῳ δώσειν πέντε ἀργυρίου μνᾶς, ἐπὰν εἰς Βαβυλῶνα

ἥκωσι.

3. Ἡνίκα δ ̓ ἄν τις ὑμᾶς ἀδικῇ, ἡμεῖς ὑπὲρ ὑμῶν μαχούμεθα.

4. Τῷ ἀνδρὶ ὃν ἂν ἕλησθε πείσομαι ᾗ δυνατὸν μάλιστα.

5. Οὓς δ’ ἂν γνῶσι τούτων τι ἀδικοῦντας, τιμωροῦνται.

IX. Να τρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική ή αντίστροφα:

1. Δαρεῖος ἔδωκε τὰς πόλεις τῷ Κύρῳ.

2. Ἡ πόλις ἐσώθη ὑπὸ τῶν συμμάχων.

3. Οἱ συνόντες ἠρώτησαν Σωκράτη ταῦτα.

4. Οἱ Ἀθηναῖοι δίκην ἔλαβον παρὰ τοῦ Ἐρατοσθένους.

5. Οἱ Ἀθηναῖοι εἵλοντο Ἀλκιβιάδην στρατηγόν.